شخصی، نکاح موفق تأمین کننده سلامتی و نشاط روحی زن است. امروزه پدیده‌ای نوظهور در امر ازدواج در حال افزایش است(صفایی و امامی:۱۳۹۱، ۲۳).
ازدواج سفید، یکی از این پدید های دردناک و خطرناک است. منظور از «ازدواج سفید» زندگی مشترک زن و مرد بدون ازداوج رسمی است. یعنی به گونه ای که زن و مرد بدون اینکه خطبه عقد یا صیغه بینشان جاری شود، برای زندگی زیر یک سقف می‌روند. معمولا این اتفاق با آگاهی پدر و مادرها و خانواده هر دو طرف صورت می‌گیرد و آن دو مانند یک زن و شوهر با هم زندگی می‌کنند نه همخانه، دوستانه و… به علت اینکه جامعه ایران یک جامعه ایرانی-اسلامی است و چنین پدیده‌هایی در آن به هیچ عنوان تعریف نشده به صورت مخفیانه انجام می‌شود. به همین منظور نیز آماری درخصوص تعداد این نوع ازدواج‌ها در دست نیست(اراکی:۱۳۸۶، ۹۱).
مشخصه‌های ازدواج سفید، زندگی مشترک بدون انشاء صیغه عقد که طرفین با توافق زندگی خود را شروع کرده‌اند، اما زوجیت آن‌ها به‌طور شرعی و قانونی ثبت نمی‌شود، توصیف و بیان شد برای اینکه بدانیم چنین ازدواجی در اسلام پذیرفته است یا خیر، باید بررسی کنیم که آیا فقها امامیه ازدواج بدون خواندن صیغه لفظی عقد را قبول کرده‌اند یا ایجاب و قبول لفظی از طرف زن و مرد الزامی‌است؟ یکی از ارکان مهم در عقود اسلامی، صیغه یا همان ایجاب و قبول لفظی است که با بیان آن میان طرفین، عقد انشاء می‌شود، اما گاهی عقد بدون بیان صیغه لفظی انجام می‌شود که فقها از آن به عقد معاطاتی تعبیر می‌کنند. معاطات در لغت به معنی عطاکردن و بخشیدن است (جوهری ذیل ماده)؛ به‌طور مثال خریدوفروش‌های رایج، در واقع بیع معاطاتی نامیده می‌شود که هر یک از فروشنده و خریدار با قصد مبادله، با پرداخت پول و گرفتن کالا، معامله را انجام می‌دهند، بدون اینکه نیاز باشد طرفین الفاظ ایجاب و قبول لفظی را بیان کنند. در تعریف نکاح معاطاتی آمده است: آن ازدواجی است که با قصد انشاء زوجیت شرعی، به واسطه فعلی که عرفاً دلالت بر نکاح کند، انشاء عقد صورت می گیرد(سلیمی :۱۳۹۳، ۵۶).
در حقیقت در نکاح معاطاتی زن و شوهر علقه زوجیت را به‌جای لفظ با یک فعل ابراز می‌کنند؛ زیرا رضایت باطنی بر ازدواج، ایجاد زوجیت نمی‌کند. اکثر فقهای امامیه معاطات را در غالب عقود و معاملات صحیح می‌دانند، اما درباره عقد ازدواج، معاطات را باطل دانسته و بر لزوم لفظی‌بودن ایجاب و قبول تأکید کرده‌اند. امام خمینی (ره) معتقدند «نکاح بر دو قسم دایم و منقطع است و هرکدام محتاج عقدی است که دارای ایجاب و قبول لفظی است که بر انشای معنای مقصود و انشای رضایت به‌نحوی‌که در نزد اهل محاوره معتبر است، دلالت نمایند. مجرد رضایت قلبی طرفین و معاطاتی که در غالب معاملات جریان دارد و نوشتن آن یا به‌غیراز شخص لال، اشاره‌ای که این معنا را برساند، هیچ‌یک کفایت نمی‌کند»(امینی:۱۳۸۵، ج۲، ۲۶۳).
شیخ انصاری در کتابی در باب نکاح، یادآور می‌شود که فقها بر اعتبار اصل صیغه در عقد نکاح اجماع کرده‌اند و در ادامه می‌فرماید: «همانا فروج با اباحه و معاطات حلال نمی‌شود و فرق نکاح و سلاح (زنا یا تزویج غیرصحیح و تزویج به غیر کتاب و سنت) نیز در این صیغه لفظی است؛ زیرا در زنا نیز غالباً تراضی میان طرفین وجود دارد»(انصاری: ۱۳۷۷، ۷۷).
آیت‌الله خویی در نقد سخن شیخ می‌نویسد: «بیان این مطلب از شیخ انصاری عجیب به نظر می‌رسد؛ زیرا تفاوت میان نکاح و سلاح در لفظ نیست؛ زیرا گاهی با لفظ، رابطه دو جنس مخالف سلاح است و گاهی بدون لفظ، رابطه آن دو نکاح است (هم‌چون نکاح شخص لال که با اشاره است). از نظر ایشان تفاوت میان نکاح و سلاح در یک امر اعتباری است، یعنی نکاح امری اعتباری است که در آن مرد، زن را زوجه اعتبار می‌نماید و در مقابل، زن نیز مرد را زوج اعتبار می‌کند، اما زنا دخولی است بدون اعتبار زوجیت میان طرفین. هم‌چنین سخن شیخ تنها در فعل خاص (مواقعه) صدق می‌کند و بر سایر تماس‌ها زنا صدق نمی‌کند»(خویی:۱۴۱۴، ج۲، ۱۹۲).
چکیده ۱
فصل اول: کلیات پژوهش و تعاریف ۲
۱-۱-کلیات پژوهش ۳
۱-۱-۱-مقدمه ۳
۱-۱-۲-بیان مسئله ۵
۱-۱-۳-پیشینه تحقیق ۱۱
۱-۱-۴-سوالات ۱۵
۱-۱-۴-۱-سوال اصلی ۱۵
۱-۱-۴-۲-سوالات فرعی ۱۵
۱-۱-۵-فرضیات ۱۵
۱-۱-۵-۱-فرضیه اصلی ۱۵
۱-۱-۵-۲-فرضیات فرعی ۱۵
۱-۱-۶-اهداف تحقیق ۱۶
۱-۱-۷-جنبه نوآوری تحقیق ۱۶
۱-۱-۸-روش تحقیق ۱۶
۱-۱-۹-سازماندهی تحقیق ۱۷
۱-۲-مفاهیم ۱۸
۱-۲-۱-تعریف عقد ۱۸
۱-۲-۱-۱-تعریف لغوی عقد ۱۸
۱-۲-۱-۲-تعریف فقهی عقد ۱۹
۱-۲-۱-۳-تعریف حقوقی عقد ۲۰
۱-۲-۲-اقسام عقد ۲۱
۱-۲-۲-۱-عقود لازم و جایز ۲۱
۱-۲-۲-۲-عقد جایز ۲۳
۱-۲-۲-۳-عقود منجز و معلق ۲۴
۱-۲-۳-ارکان تعهد ۲۵
۱-۲-۳-۱-طرفین تعهد ۲۵
۱-۲-۳-۲-موضوع تعهد ۲۷
۱-۲-۳-۳-رابطه حقوقی ۲۷
۱-۲-۴-مفهوم نکاح ۲۷
۱-۲-۴-۱-نکاح در فقه ۲۷
۱-۲-۴-۲-نکاح در حقوق موضوعه ایران ۲۸
۱-۲-۵-شرایط صحت نکاح ۳۰
۱-۲-۵-۱-اختلاف جنس طرفین ۳۰
۱-۲-۵-۲-قصد و رضای طرفین ۳۲
۱-۲-۵-۳-اراده و اعلام اراده ۳۳
۱-۲-۵-۴-لزوم و توالی ایجاب و قبول ۳۵
۱-۲-۵-۵-مشروعیت موضوع نکاح ۳۵
۱-۲-۶-ماهیت نکاح ۳۶
۱-۲-۶-۱-ماهیت قراردادی نکاح در حقوق موضوعه ایران ۳۷
۱-۲-۶-۲-ماهیت عبادی نکاح در فقه ۳۸
۱-۲-۷-نکاح از منظر حقوق کیفری ۳۸
۱-۲-۸-مفهوم معاطات ۴۰
۱-۲-۸-۱-معاطات در لغت ۴۰
۱-۲-۸-۲-معاطات از منظر حقوقی ۴۱
۱-۲-۸-۳-معاطات در نظر فقهی ۴۱
فصل دوم: ازدواج سفید و دلایل بطلان آن ۴۳
۲-۱-مفهوم ازدواج و ازدواج سفید ۴۴
۲-۲-تاریخچه ازدواج سفید ۴۶
۲-۳-مراحل شکل گیری ازدواج سفید ۴۸
۲-۳-۱-مرحله آشنایی ۴۸
۲-۳-۲-مرحله عاشق شدن ۴۸
۲-۳-۳- مرحله به هم پیوستن ۴۸
۲-۳-۴- مرحله بروز تعارض و تنش ۴۹
۲-۳-۵-مرحله خاتمه زیست مشترک و احساس شرمساری ۴۹
۲-۴-عوامل گرایش به ازدواج سفید ۵۰
۲-۵-تبعات ازدواج سفید از منظر جامعه شناسی و روان شناسی ۵۱
۲-۵-۱-جامعه شناسی و ازدواج سفید ۵۲
۲-۵-۲- روان شناسی و ازدواج سفید ۵۴
۲-۶- بطلان ازدواج سفید ۵۴
۲-۶-۱-دیدگاه فقها ۵۵
۲-۶-۱-۱- آیات ۵۶
۲-۶-۱-۲-روایات ۵۸
۲-۶-۱-۳- اصول عملیه ۶۱
۲-۶-۱-۴- اجماع و سیره مسلمین ۶۲
۲-۶-۲-دیدگاه حقوقدانان ۶۴
فصل سوم: بررسی تطبیقی نکاح معاطاتی و ازدواج سفید ۶۷
۳-۱-نکاح معاطاتی در قانون مدنی ۶۷
۳-۲-قصد زوجیت و تشکیل خانواده در نکاح معاطاتی ۶۸
۳-۳-بررسی دلیل لزوم اجرای صیغه و دوری ازمعاطات ۷۲
۳-۳-۱-آیات ۷۲
۳-۳-۲-اجماع ۷۴
۳-۴-تفاوت ازدواج سفید و نکاح معاطاتی ۷۷
۳-۵- ازدواج سفید و نکاح معاطاتی و تشابه آن با انحرافات جنسی ۷۹
۳-۵-۱-تشابه با زنا ۷۹
۳-۵-۲-تشابه با روابط نامشروع ۸۰
۳-۶-ازدواج سفید و معاطاتی و تفاوت آن با زنا و رابطه نامشروع ۸۵
۳-۶-۱-تفاوت با زنا ۸۶
۳-۶-۲-تفاوت با روابط نامشروع ۸۷
۳-۷-جرایم ارتکابی در ازدواج سفید و نکاح معاطاتی ۸۸
۳-۷-۱-جرایم ارتکابی از سوی مرد ۸۸
۳-۷-۱-۱-عدم ثبت واقعه ازدواج ۸۹
۳-۷-۱-۲-عدم رعایت مقررات قانون مدنی در خصوص ازدواج سفید ۹۲
۳-۷-۲-جرایم ارتکابی در رابطه یا همان زندگی مشترک ۹۵
۳-۷-۲-۱-ترک انفاق به همسر ۹۵
۳-۷-۳-جرایم ارتکابی از سوی زن ۹۸
۳-۷-۳-۱-خودداری از حضانت طفل در بارداری های ناخواسته ۹۸
۳-۷-۳-۲-انکار ادعای بی اساس بودن رابطه زوجیت و اقرار به رابطه نامشروع و زنا ۱۰۰
۳-۷-۴-جرایم ارتکابی از سوی پزشکان ۱۰۱
فصل چهارم: نتیجه گیری و پیشنهادات ۱۰۵
۴-۱-نتایج ۱۰۵
۴-۲-پیشنهادات ۱۰۸
کتابنامه ۱۰۹
- ۹۸/۰۶/۰۶
