سایت تخصصی پایان نامه های دانشگاهی

تمام ادیان الهی، بخصوص دین اسلام، همه انسانها را به تعلیم و تربیت دعوت نموده و آنها را ترغیب نموده اند که از دوران کودکی به این امر مهم اهتمام ورزند؛ زیرا که کودکان در این دوران دارای ویژگیهایی هستند که بزرگسالان از آن بی بهره اند و آن، آمادگی پذیرش بسیار زیاد برای یادگیری است که در قلب و ذهن آنان وجود دارد.در روایات نیز اهمیت توجه به مراحل رشد انسان قابل بررسی است. از امام صادق (ع) نقل شده است: فرزندت را تا هفت سالگى بگذار بازىکند و هفت سال او را ادب ‏آموز و در هفت سال سوم او را ملازم و همراه خود دار. یکى از اهداف تعلیم و تربیت فرزند در خانه و مدرسه، آماده سازى او براىزندگى در اجتماع و تعقیب اهداف جامعه الهى است. همچنین آمده است: اگر کودک می دانست که خداوند متعال چه استعدادی در وی نهاده است که براساس آن می تواند خود را به اوج قله معرفت برساند، شادمانه آواز رهایی سرمی داد و با تلاش تمام سعی می کرد خود را به نهایت این شناخت برساند (ژاله فر، 1384).

از آنجا که پرورش خلاقیت باید از کودکی انجام گیرد تا درآینده افراد خلاقی برای جامعه باشند، باید عواملی که در افزایش قدرت خلاقیت موثر است را بررسی کردو در جهت تحقق آن گام برداشت. خلاقیت یک نیروی ذاتی است که در همه افراد وجود دارد و راههای بیشماری برای پرورش آن وجود دارد آنچه مسلم است اینکه فضا در کیفیت آموزش و پرورش و بروز خلاقیت نقش بسیار مهمی‌ایفا می‌کند.

1-4 سوالات تحقیق

1-5 اهداف تحقیق و طراحی

همانگونه که در قسمت های قبل بیان شد با توجه به تحقیقات انجام شده در سال های اخیر، عوامل متعدد تاثیر گذاری در رشد خلاقیت کودک، شیوه های آموزشی، جنبه های عاطفی –شناختی کودکان ونیزمسایل تربیتی مورد بررسی قرارگرفته اند،امابه تاثیرکیفیت فضای معماری درپرورش خلاقیت کمتر توجه شده است. هدف این تحقیق طراحی”خانه کودک” می باشد که در آن فضاها متناسب با روحیات و شرایط جسمی کودکان، با تکیه بر اصول فنی، بهداشتی، اجتماعی و مکانی جهت رشد و پرورش خلاقیت در آنان می باشد. جهت دستیابی به این مقصود باید اصول و مفاهیم معماری کودکان با دقت بررسی شود تا مراحل طراحی به صورت علمی و با آگاهی کامل از نیاز کودکان صورت پذیرد.یکی از منابع مهم الهام برای معماری کودکان شناخت رفتار و واکنش های کودکان است.کودک برای رشد، قبل هر چیز به ارضاء عاطفی واحساس پیوند با محیط فیزیکی و اجتماعی خود نیازمند است.معمار به عنوان خالق فضا تاثیر زیادی بر فضای فیزیکی خواهد داشت و لازم به ذکر است که فضای فیزیکی می تواند ایده بر انگیز و متنوع باشد و در رشد خلاقیت بسیار اثر گذارد.

در طراحی “خانه کودک” تلاش می شود مشخصه های لازم برای طراحی محیطی مناسب و ایجاد محرک ها و انگیزه های مورد نیاز هر مرحله از رشد کودک مد نظر قرارگیرد. استفاده هوشمندانه از ابزارهای مشخصی همچون نور،رنگ، مصالح، فرم، بافت و …به پرورش تخیل و خلاقیت کودکان، راههای به نمایش گذاشتن این تصورات و تخیلات وشکوفایی ذهنی کودکان کمک نموده و آن ها را در مسیر هویت یابی فردی یاری می دهد .

1-6 ابزار و روش تحقیق

جهت جمع آوری اطلاعات مورد نیاز برای این تحقیق وطراحی، از تحقیقات و مطالعات  اسنادی و کتابخانه ای، میدانی،مصاحبه،مشاهده وشبکه های کامپیوتری استفاده خواهد شد. این تحقیقات پیرامون بهبود عملکرد فضایی معماری با توجه به اهداف بیان شده می باشد. در این پژوهش نمونه های طراحی و اجرا شده معماری از نظر عملکرد و جنبه های روانشناختی مورد نقد، بررسی و مقایسه قرارگرفته و با استفاده از نتایج بدست آمده، اصول جامعی جهت طراحی این فضای مهم بیان خواهد شد.

مرور منابع و تحقیقات

در این فصل به بررسی مفاهیم بنیادین و شاخص در ارتباط با موضوع طراحی و همچنین ارتباط این مفاهیم با هم می پردازیم. در گام اول کودک به عنوان مخاطب اصلی مورد مطالعه قرار می گیرد. بررسی و شناخت ویژگیها ، توانایی ها و نیازهای کودکان ما را در طراحی فضای مناسب رشد و پروش و شکوفایی استعدادهایشان بسیار یاری می رساند. در گام بعد به بررسی مفهوم آموزش و پرورش، تاریخچه مهد کودک و آموزش کودکان در ایران و جهان و در نتیجه اهمیت و اهداف آموزش و پرورش کودکان می پردازیم. در گام سوم مفهوم خلاقیت ، اهمیت آن در رشد احساسی ، فیزیکی و عقلانی کودک و خلاقیت به عنوان نیاز کودک امروز بررسی می شود. راهبردهایی در جهت پرورش خلاقیت کودکان و ابزارهای آموزشی موثر در رشد و پروش خلاقیت کودکان مطرح می شود. در گام آخر به چگونگی معماری برای کودکان در جهت دستیابی به فضایی که در آن کودک فرصت بیان افکار تازه و پرورش و رشد استعداد هایش را داشته باشد، فضایی که زمینه ای مناسب برای خلاقیت کودکان فراهم آورد میپردازیم. در ابتدا لازم است با تعاریف واژگان مورد استفاده در این بخش آشنا شویم.

مراحل رشد انسان از نظر فیزیولوژیک و روانشناسی به چند مرحله تقسیم میشود که تعریف کودکی برای افراد بر حسب فرهنگ حاکم بر جامعه ایشان متفاوت است. به بیان ساده کودکی را می توان گستره ی سنی یکپارچه ای دانست که به صورتی متمایز از سایر دوره ها ی زندگی از تولد تا نوجوانی ادامه دارد. طبق تعریف فرهنگ فارسی معین،کودک به معنای کوچک،صغیروفرزندی که به حد بلوغ نرسیده  )پسریادختر(  یاطفل آورده شده است .طبق تعاریف حقوقی جمهوری اسلامی ایران، کودک به فردی اطلاق می شود که به سن بلوغ نرسیده باشد. قانون مدنی درتبصره یک ماده1210مصوبه1360مجلس شورای اسلامی،سن بلوغ رابرای پسران پانزده سال وبرای دختران نه سال قمری ذکرکرده است.کنوانسیون حقوق کودک که مفاد آن درسال 1368به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحدرسیده ومجلس شورای اسلامی ایران نیز درسال1372آنرا پذیرفته است،درماده یک خود اشاره به آن دارد که کودک کسی است که دارای سنی کمتر از18سال باشد،مگرآنکه طبق قانون اجرا در مورد کودک، سن بلوغ کمترتشخیص داده شود. ازنظرمرکزآمار ایران کودک به کسی گفته می شودکه اجازه فعالیت شغلی نداشته باشدکه دراین تعریف سن کودک حداکثر15سال تمام شمسی است.

با دخالت عوامل گوناگونی کودکی به گامهای کوتاه تری تقسیم شده است. مطالعه نیازهای بهداشتی ، بررسی نیازمندی های آموزشی و پایش رشد شناختی و اجتماعی کودک از عوامل دخیل در دوره بندی کودکی بوده است. این دوره ها را می توان به صورتی که در ادامه بیان می شود تقسیم بندی نمود.

با پشت سر گذاشتن دوره شیر خوارگی کودک به آزادی و بی نیازی گرایش دارد و در عین حال به راحتی های دوره شیر خوارگی نیز بی میل نیست ، کودک در این دوره ناتوان و درمانده نیست و به تدریج فضای حیاتی و فعالیت های اجتماعی اش را گسترش می دهد . در آغاز این دوره رشد کودکان به لحاظ بدنی، عقلی و اجتماعی سریع و قابل ملاحظه است . در میانه این دوران تشکیل گروه های بی نظم و ناپیوسته دوستی اتفاق می افتد . گنجینه لغات کودک در نقش ابزاری برای ایجاد ارتباط عمل می کند . علی رغم تلاش همیشگی در جهت سر در آوردن از محیط پیرامون پیروی از دیگران بخش قابل توجهی از رفتارهای ایشان را شکل می دهد و برای کسب حمایت بزرگتر ها برای بر آوردن نیاز هایشان آگاهانه تلاش می کنند.تسلط بر اندام های حرکتی ، مهارت کار با ابزارها و توان جست و خیز را فراهم می آورد . در بازی های گروهی شرکت فعال دارد و قادر است با تمرکز داستان های بلند را بشنود ، سوال های جدی تر  می پرسد و جواب های جدی می خواهد.

از اتفاقات عمده ی این دوره آغاز رسمی آموزش های آکادمیک است ، رشد فیزیکی در این دوره نسبت به دوران نونهالی و نیز نوجوانی کندتر می شود ، تصویر کودک از خودش در این دوره روشن تر شده، او موقعیت خود در تعامل با محیط اجتماعی را در می یابد . در مدرسه اولین قدم ها برای ارزش گذاری توانمندی های فردی کودک برداشته می شود ، او بنابر آنچه انجام می دهد در گروه پذیرفته می شود و از خلال باز خوردهای دریافتی خود را ارزیابی می کند روابطش را گسترش می دهد . در نیمه دوم این دوران کودکان جدی تر و فعال تر عمل می کنند ، ضمن انتقاد از بزرگترها به انجام کارهای مخصوص آن ها علاقه مند است . ویژگی عمده این دوران را می توان پیدایش روح همکاری گروهی و در عین حال رقابت کودکان با یکدیگر است . دوستی های این دوره می تواند به صمیمیت منجر شود.

2-2روانشناسی رشد و دیدگاههای مختلف در روانشناسی رشد

همه موجودات زنده در طول زندگی خود دچار تغییر و تحولاتی می شوند. معمولا رشد بدنی تا زمان معینی پس از تولد ادامه می یابد، ولی رشد جنبه های روانی همواره و به صورت های گوناگون ادامه دارد . رشد انسان در دوره کودکی و در همه جنبه ها  با سرعتی بیش از دوره بزرگسالی ولی به صورت پیوسته ادامه می یابد. رشد انسان در دوره کودکی و با گرایش فطری و غریزی به سوی کمال، متاثر از عوامل درونی و شرایط زیست محیطی بوده و درشکل گیری خصوصیات انسان در دوره های بعد بسیار موثراست. برای رشد تعاریف گوناگونی بیان شده است ، یکی از عام ترین تعاریف به این شرح است رشد عبارت است از همه تغییر و تحولاتی که از زمان تشکیل سلول تخم تا هنگام مرگ در انسان رخ می دهد. رشد حرکتی مستمر، دائمی و پیوسته بوده و گاهی آهسته و زمانی همراه با آهنگی سریع صورت می پذیرد.

قبل از قرن 18 اهمیت محیط در رشد و تکامل انسان چندان مورد توجه قرار نمیگرفته است. اما امروزه تحقیقات نشان داده اند که غیر از چند صفت مربوط به گروهای خونی، هیچ یک از صفات وراثتی موجود در انسان از نفوذ عوامل محیطی بر کنار نیست. تمام صفات جسمانی و روانی ، نتیجه کنش متقابل و دائمی دو عامل وراثت و محیط هستند(احدی و بنی جمالی، 1382).

محیط کودک باید در حد امکان بر انگیزاننده و مناسب باشد تا کودک بتواند استعدادهای بالقوه خود را به فعلیت در آورد. هر چه محیط زندگی و اجتماعی کودک، غنا و آرامش بیشتری داشته باشد، استعدادهایش بهتر رشد می کنند .(مقدم، 1358).

اهمیت رشد در دوران کودکی از نظر برخی مشاهیر اینچنین آمده است، ((آلبرت انیشتین)) در خاطرات خود بیان می کند : نظریه نسبیت نمی توانسته در دوران بزرگسالی من شکل گرفته باشد، زیرا آدمی در بزرگسالی فرصتی برای اندیشیدن به فضا و مکان ندارد. این ها چیزهایی است که وقتی کودک بودم به آن ها فکر کرده ام.((اریک برن)) از موجودی درون انسان نام می برد که به آن پروفسور کوچولو می گوید . پروفسور کوچولو به جستجو گری مشغول است و در این زمان تنها باید شرایطی را برای کودکان برنامه ریزی کرد که این پروفسور کوچولو تخریب نشود و همین دانشمند وجود آدمی است، که می تواند زمینه ساز تبدیل یک کودک به دانشمندی عالی قدر و انسانی متکامل و خلاق شود . از این رو باید به کودکان خود با دید دیگری بنگرید زیرا بنای یک جامعه سعادتمند با تلاش همین کودکان بذاته خلاق ریخته       می شود.

پرورش: پرورش تغییراتی است که بر اثر آموزش و تاثیرات عوامل محیطی در انسان به وجود می آید . پرورش تغییر در جنبه های رفتاری انسان است ، در صورتی که رشد ، تغییرات کمی و کیفی در جسم و روح اوست .( احدی و بنی جمالی، 1382).

پختگی (رسیدگی): به تغییرات خاصی اطلاق می شود که عامل اساسی در آن گذشت زمان همراه با تکامل و نظام یافتگی سیستم های عصبی است. انسان قادر نیست رفتاری را فرا گیرد مگر اینکه به مرحله ای از نمو رسیده باشد . به عبارت دیگر برای ظهور هر رفتاری دستیابی به حداقلی از رشد ، تکامل و آمادگی ضروری است . پختگی به تجربه کودک از محیط اطرافش بستگی چندانی ندارد . خصوصیات و تغییراتی که در کودک به وجود می آید، محصول تعامل بین رسش و یادگیری است. رسش تغییراتی است که بر اثر تکامل نیوهای بالقوه ایجاد می شود و تجربه در آن نقشی ندارد ، در حالی که یادگیری ، تغییراتی است که بر اثر تجربه به وجود می آید ( مقدم، 1358 و اتکینسون و دیگران، 1378).